Vừa qua, tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ, Việt Nam Câu lạc bộ Nhà báo khoa học và công nghệ (KH&CN) Việt Nam (Hội Nhà báo Việt Nam) đã công bố kết quả bình chọn 10 sự kiện KH&CN nổi bật năm 2019 thuộc các lĩnh vực: cơ chế chính sách, khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, nghiên cứu ứng dụng, tôn vinh nhà khoa học, hội nhập quốc tế.
Tác giả và đại diện của các sự kiện chụp ảnh lưu niệm với lãnh đạo các cơ quan và đại diện Ban tổ chức
Mười sự kiện khoa học và công nghệ bao gồm:
I/ Lĩnh vực cơ chế chính sách:
1. Ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Ngày 27/9/2019, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư” (Nghị quyết số 52). Nghị quyết số 52 nhận định: cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân; đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội đất nước. Nghị quyết nêu rõ quan điểm, chủ động, tích cực tham gia cuộc CMCN 4.0 là yêu cầu tất yếu khách quan; là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, gắn chặt với quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng; đồng thời nhận thức đầy đủ, đúng đắn về nội hàm, bản chất của cuộc CMCN 4.0 để quyết tâm đổi mới tư duy và hành động, coi đó là giải pháp đột phá với bước đi và lộ trình phù hợp, là cơ hội để Việt Nam bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội.
II/ Lĩnh vực khoa học xã hội:
2. Hội thảo khoa học quốc gia “Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc - 40 năm nhìn lại”.
Ngày 15/2/2019, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và Hội khoa học Lịch sử Việt Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc - 40 năm nhìn lại”. Hội thảo là dịp để tôn vinh đồng bào, chiến sỹ từng chiến đấu, hy sinh bảo vệ từng tấc đất biên cương của Tổ quốc, nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc và lòng biết ơn sâu sắc của nhân dân ta, nhất là của tuổi trẻ đối với các thế hệ cha anh đã không tiếc tuổi xuân và xương máu để bảo vệ nền độc lập, tự do, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Hội thảo đã rút ra những bài học lịch sử cho cả thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau, phải tăng cường đoàn kết, xây dựng đất nước giàu mạnh đủ sức đối phó với mọi tình huống trong một thế giới tiềm ẩn nhiều nguy cơ, bất trắc ngày nay; luôn cảnh giác với mọi mưu toan nhằm phá hoại cuộc sống yên bình của nhân dân, cản trở sự phát triển của Tổ quốc Việt Nam.
III/ Lĩnh vực khoa học tự nhiên
3. Thiết kế, chế tạo, phóng thành công vệ tinh MicroDragon
Ngày 18/1/2019, vệ tinh MicroDragon do Việt Nam thiết kế, chế tạo đã được phóng lên quỹ đạo tại Nhật Bản. Sự kiện này đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tiến tới làm chủ công nghệ vệ tinh quan sát Trái đất, viễn thông của Việt Nam, phục vụ thương mại. Vệ tinh MicroDragon do các chuyên gia Việt Nam nghiên cứu chức năng, thiết kế hệ thống; lựa chọn thiết bị, lắp đặt, lập trình… Nhiệm vụ của vệ tinh là chụp ảnh màu nước biển của vùng biển ven bờ của Việt Nam để đánh giá chất lượng, thành phần nước biển, phục vụ ngành đánh bắt thủy sản.
Sự kiện này cũng cho thấy đội ngũ chuyên gia của nước ta đã từng bước làm chủ công nghệ ở tất cả các khâu, từ phân tích yêu cầu của vệ tinh, thu thập các yêu cầu của ngành liên quan, đến thiết kế nhiệm vụ vệ tinh, yêu cầu linh kiện và lắp ráp, tích hợp để hoàn thành chức năng vệ tinh, chế tạo hệ thống mặt đất... Việc làm chủ công nghệ này sẽ giúp Việt Nam chủ động nguồn ảnh, không phụ thuộc vào nước ngoài, nhất là trong các tình huống cấp bách khi thiên tai, thảm họa xảy ra.
IV/ Lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng
4.Khai trương Trục liên thông văn bản quốc gia và Cổng dịch vụ công quốc gia.
Ngày 12/3/2019, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, cùng lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan Trung ương... đã thực hiện nghi thức khai trương Trục liên thông văn bản Quốc gia. Việc khai trương Trục liên thông văn bản quốc gia là minh chứng thể hiện quyết tâm xây dựng Chính phủ điện tử của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong thời gian qua. Chiều ngày 9/12/2019, Cổng dịch vụ công quốc gia (dichvucong.gov.vn) hỗ trợ người dân, doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến chính thức được khai trương. Hiện Cổng dịch vụ công quốc gia cung cấp các dịch vụ trực tuyến tại 63 địa phương như: đổi giấy phép lái xe; thông báo hoạt động khuyến mại; cấp lại thẻ bảo hiểm y tế do mất, hỏng; dịch vụ cấp điện hạ áp (phục vụ người dân, hộ gia đình); dịch vụ cấp điện trung áp (phục vụ doanh nghiệp)… Cổng dịch vụ này do Tập đoàn VNPT xây dựng.
5. ST25 “Gạo ngon nhất thế giới”.
Hội nghị Thương mại gạo thế giới lần thứ 11 tổ chức tại Philippiens (từ ngày 10-13/11/2019) đã công nhận giống gạo ST25 là “gạo ngon nhất thế giới năm 2019”. ST25 là giống gạo do nhóm các nhà khoa học của tỉnh Sóc Trăng gồm Anh hùng lao động, KS Hồ Quang Cua, TS Trần Tấn Phương, KS Nguyễn Thu Hương lai tạo, phát triển. Để tạo ra giống lúa thơm như ST25 các nhà khoa học công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp phải thực hiện lai ghép giữa nhiều giống lúa bố mẹ để tạo ra nhiều dòng lúa phức tạp về kiểu gien, sau đó sử dụng phép lai hồi giao cải tiến với dòng ST tân tiến nhất để tạo ra sản phẩm cuối cùng. Các giống lúa ST, mà mới nhất là ST25 có các đặc tính vượt trội về phòng bệnh, kháng mặn; mang nhiều ưu điểm của giống gạo thuần Việt, hạt dài, trắng, trong, khi nấu cho cơm dẻo, ráo có mùi dứa. So với các giống gạo quốc tế, ưu điểm của ST25 là giống cao sản, có thể trồng từ hai đến ba vụ trong một năm.
Anh hùng lao động, KS Hồ Quang Cua - đại diện cho nhóm tác giả của ST25 phát biểu tại sự kiện
6. Viettel thực hiện cuộc gọi 5G đầu tiên tại Việt Nam
Ngày 10/5/2019, Viettel đã thực hiện kết nối chính thức lần đầu tiên trên mạng di động băng rộng thế hệ thứ 5 (5G) tại Việt Nam bằng thiết bị của Ericsson. Hoạt động nằm trong chương trình thử nghiệm kỹ thuật do Viettel thực hiện nhằm đánh giá mọi mặt về khả năng ứng dụng công nghệ trong thực tiễn tại Việt Nam. Viettel đặt mục tiêu tiên phong phát triển và triển khai các công nghệ mới nhất, trong đó có công nghệ 5G đồng bộ với các nhà mạng hàng đầu thế giới để phục vụ cho chiến lược chuyển đổi số của Việt Nam, sẵn sàng cho cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Các kỹ sư nghiên cứu phát triển 5G của Viettel cũng đang trong quá trình nghiên cứu, làm chủ công nghệ, sáng tạo và phát triển sản phẩm trạm phát sóng 5G Viettel. Sự kiện nói trên đánh dấu Việt Nam trở thành một trong những quốc gia thử nghiệm thành công sớm nhất mạng 5G trên thế giới.
7. Trung tâm Giám định AND hài cốt liệt sỹ chính thức hoạt động.
Sự kiện đưa Trung tâm giám định ADN tại Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đi vào hoạt động ngày 25/7/2019 đúng vào dịp kỷ niệm 72 năm ngày Thương binh - Liệt sỹ có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, góp phần thực hiện hiệu quả công tác giám định hài cốt liệt sỹ, tri ân gia đình liệt sỹ có công với cách mạng. Hiện tại, Trung tâm đang hợp tác chặt chẽ với các tổ chức lớn tại Hoa Kỳ như dự án USAID hỗ trợ cung cấp và nâng cao năng lực kỹ thuật để sử dụng thông tin ADN nhằm phân tích và xác định danh tính hài cốt liệt sỹ Việt Nam. Các tổ chức nước ngoài như Ủy ban quốc tế về người mất tích (ICMP), Phòng thí nghiệm nhận dạng ADN của lực lượng vũ trang Hoa Kỳ (AFDIL) và Tập đoàn QIAGEN (Đức) cùng song hành góp phần hiện đại hóa công nghệ giám định với những mẫu khó tại Việt Nam. Từ tháng 8/2019 đến nay, Trung tâm đã giám định được trên 200 mẫu/tháng, tỷ lệ giám định mẫu thành công tăng và phần nào đáp ứng yêu cầu của nhân dân và kỳ vọng của Chính phủ.
8. Vắc - xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S) chính thức được lưu hành từ tháng 1/2019.
Tháng 1/2019, Viện Vắc-xin và Sinh phẩm Y tế (IVAC) đã tổ chức họp báo công bố vắc-xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S) do Viện sản xuất chính thức được lưu hành từ tháng 1/2019. Đây là vắc-xin cúm đầu tiên do Việt Nam tự sản xuất, có khả năng ngăn ngừa ba chủng vi-rút cúm thông thường: A/H1N1/09; A/H3N2 và cúm B. Từ năm 2003 khi dịch cúm gia cầm A/H5N1 xuất hiện và có dấu hiệu lan rộng ở Việt Nam, tiềm ẩn nguy cơ xảy ra đại dịch. Bộ Y tế đã chỉ đạo các đơn vị sản xuất vắc-xin trong nước, trong đó có IVAC tập trung nguồn lực để nghiên cứu phát triển vắc-xin cúm phòng bệnh cho người. Tháng 5/2018, Hội đồng đạo đức trong nghiên cứu y sinh học cấp Quốc gia đánh giá vắc-xin IVACFLU-S đạt yêu cầu an toàn và tính sinh miễn dịch, đáp ứng kháng thể bảo vệ đạt 60,3-86,6% (tương đương với các vắc-xin sản xuất ở các nước châu Âu). Vắc-xin được bào chế dưới dạng dung dịch tiêm dùng cho người (ở độ tuổi từ 18 đến 60). Được biết, quy mô và công suất sản xuất vắc-xin IVACFLU-S của IVAC khoảng 1,5 triệu liều/năm.
V/ Lĩnh vực tôn vinh nhà khoa học
9. Giáo sư Phạm Hoàng Hiệp nhận Giải thưởng Ramanujan
Tháng 10/2019, Trung tâm quốc tế Vật lý lý thuyết (ICTP) trao Giải thưởng Ramanujan năm 2019 cho GS.TS Phạm Hoàng Hiệp - Viện Toán học thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam. Giải thưởng lấy tên nhà toán học thiên tài Srinivasan Ramanujan (1887-1920), một nhà toán học Ấn Độ tự học nhưng đã có những phát hiện rất quan trọng khi còn rất trẻ. Giải Ramanujan được tài trợ bởi Bộ KH&CN Ấn Độ và Quỹ Abel của Viện Hàn lâm Khoa học và Nhân văn Na Uy với sự cộng tác của Liên đoàn Toán học quốc tế (IMU). Giải thưởng ghi nhận những đóng góp nổi bật của GS.TS Phạm Hoàng Hiệp trong lĩnh vực giải tích phức, đặc biệt trong lý thuyết đa thế vị mà ở đó tác giả đã có một kết quả nghiên cứu quan trọng về kỳ dị của hàm đa điều hòa dưới, phương trình Monge-Ampère phức và ngưỡng chính tắc với những ứng dụng quan trọng trong hình học đại số và hình học Kähler phức. Giải thưởng cũng ghi nhận những đóng góp của GS.TS Phạm Hoàng Hiệp trong sự phát triển toán học ở Việt Nam.
VI/ Hợp tác Quốc tế
10. Lần đầu tiên Techfest Việt Nam được giới thiệu ra quốc tế
Song song với các hoạt động trong nước như các kỳ Techfest trước, năm nay lần đầu tiên Bộ KH&CN tổ chức các kỳ Techfest quốc tế tại Hoa Kỳ (từ ngày 7-14/9); Hàn Quốc (từ ngày 3-9/11) và Singapore (từ ngày 10-14/11) để quảng bá các startup và hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam với thế giới. Trong suốt thời gian diễn ra sự kiện, các hoạt động tọa đàm, hội thảo chuyên đề đã được tổ chức với những nội dung thiết thực cùng sự tham gia chia sẻ, thảo luận của các nhà quản lý, nhà đầu tư, các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công, đội ngũ Việt kiều, các chuyên gia và tổ chức quốc tế với mục đích tăng cường kết nối giữa các thành phần của hệ sinh thái trong nước, kết nối chuyên gia, người Việt Nam thành công ở nước ngoài cùng chung tay xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
Nguồn: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam