Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung
một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ với 476/477 đại biểu tham gia biểu quyết
tán thành.
Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật Sở hữu trí tuệ.
Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) được đánh giá là luật khó,
phức tạp, có tính chuyên môn sâu và liên quan đến nhiều điều ước quốc tế mà
Việt Nam là thành viên. Luật SHTT được ban hành từ năm 2005, sửa đổi, bổ sung
vào các năm 2009 và 2019 đã phát huy vai trò trong việc điều chỉnh các quan hệ
pháp luật đối với loại tài sản đặc biệt – quyền SHTT. Tuy nhiên, thực tiễn thi
hành cùng với việc hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam trong thời gian qua
cho thấy Luật SHTT còn tồn tại một số vướng mắc, bất cập nhất định. Do đó, việc
sửa đổi, bổ sung Luật SHTT lần này là yêu cầu cấp thiết đối với sự phát triển
kinh tế-xã hội của Việt Nam, với mục tiêu tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc nghiên
cứu, đổi mới sáng tạo, đảm bảo hành lang pháp lý đầy đủ và hiệu quả đối với
việc bảo hộ, khai thác và bảo vệ quyền SHTT. Điều này cũng đã được thể hiện
trong chủ trương, đường lối của Đảng và các chính sách của Nhà nước về hoàn
thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công nghiệp hóa và
hiện đại hóa để chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phát
triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển
đổi số.
Luật SHTT sửa đổi lần này có phạm vi khá rộng, với hơn 100 điều
được sửa đổi, bổ sung. Luật đã nhận được sự quan tâm, đóng góp ý kiến của các
đại biểu Quốc hội về rất nhiều nội dung, trong đó nội dung liên quan đến việc
giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống cây
trồng là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước
được quan tâm nhiều nhất. Nội dung này được sửa đổi theo hướng quy định rõ ràng
và chi tiết hơn, với việc trao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp,
thiết kế bố trí, giống cây trồng được tạo ra từ ngân sách nhà nước một cách tự
động và không bồi hoàn cho tổ chức chủ trì trực tiếp tại Luật, qua đó nhằm mục
đích khuyến khích biến các kết quả nghiên cứu thành các tài sản được bảo hộ
quyền SHTT, tạo tiền đề để khai thác thương mại đối với các tài sản này trên
thị trường được hiệu quả hơn.
Có những chính sách, điểm mới căn bản và quan trọng trong Luật
sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT được kỳ vọng sẽ tạo ra đột phá trong
lĩnh vực này. Nội dung của Luật được thể hiện qua 7 nhóm chính sách lớn, với
một số quy định cụ thể như sau:
Chính sách 1: Đảm bảo quy định rõ về tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả,
người biểu diễn, chủ sở hữu quyền liên quan trong các trường hợp chuyển nhượng,
chuyển quyền sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan. Điểm nổi bật của Luật là
quy định cho phép chuyển quyền sử dụng một số quyền nhân thân theo thỏa thuận
(ví dụ thỏa thuận đặt tên tác phẩm) phù hợp với đặc thù của lĩnh vực quyền tác
giả nhằm giải quyết những vướng mắc tồn tại trong thực tiễn thời gian qua như
trường hợp có nhu cầu thay đổi tên tác phẩm, sửa đổi, nâng cấp chương trình máy
tính ...
Chính sách 2: Khuyến khích tạo ra, khai thác và phổ biến sáng chế, kiểu
dáng công nghiệp, thiết kế bố trí được tạo ra từ ngân sách nhà nước. Luật quy
định trao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, giống
cây trồng được tạo ra từ ngân sách nhà nước một cách tự động và không bồi hoàn
cho tổ chức chủ trì trực tiếp tại Luật (và trở thành chủ sở hữu khi các đối
tượng này được cấp văn bằng bảo hộ); đồng thời bổ sung các quy định để Nhà nước
vẫn kiểm soát để bảo đảm việc khai thác có hiệu quả và bảo đảm cân bằng lợi ích
giữa tổ chức chủ trì (chủ văn bằng bảo hộ) và lợi ích của Nhà nước với tư cách
là "chủ đầu tư" và lợi ích xã hội.
Chính sách 3: Tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện thủ tục đăng ký
quyền tác giả, quyền liên quan, thủ tục xác lập quyền sở hữu công nghiệp. Theo
đó, dù là quyền được xác lập tự động mà không qua đăng ký (trong lĩnh vực quyền
tác giả, quyền liên quan) hay phải đăng ký (lĩnh vực sở hữu công nghiệp), thì
các quy định liên quan đến thủ tục, thời hạn, thành phần hồ sơ... tiếp tục được
hoàn thiện theo hướng gọn nhẹ, nhanh chóng, thuận tiện, minh bạch để khuyến
khích, gia tăng hoạt động đăng ký, xác lập quyền SHTT nhằm tạo cơ sở, bằng
chứng vững chắc trong việc xác định chủ thể quyền và đối tượng được bảo hộ, làm
tiền đề cho việc khai thác quyền cũng như thực thi quyền sau này.
Chính sách 4: Bảo đảm mức độ bảo hộ thỏa đáng và cân bằng trong bảo hộ
quyền SHTT. Các nội dung sửa đổi liên quan đến cả 3 lĩnh vực quyền tác giả,
quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng,
trong đó phải kể đến việc bổ sung một số trường hợp ngoại lệ không xâm
phạm quyền tác giả, quyền liên quan, các giới hạn quyền tác giả, quyền liên
quan nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích giữa chủ thể quyền tác giả với tổ chức, cá
nhân khai thác, sử dụng và công chúng hưởng thụ tiếp cận tác phẩm; việc bổ
sung một số quy định nhằm kiểm soát sáng chế có sử dụng nguồn gen và tri
thức truyền thống về nguồn gen; bổ sung một số căn cứ chấm dứt hiệu lực, huỷ bỏ
hiệu lực văn bằng bảo hộ; xử lý xung đột giữa nhãn hiệu với tên giống cây
trồng, với đối tượng quyền tác giả, quyền liên quan...
Chính sách 5: Tăng cường hiệu quả hoạt động hỗ trợ về SHTT. Các
nội dung sửa đổi nhằm đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ cho hệ thống SHTT (bao gồm hoạt
động đại diện, giám định), cụ thể là sửa đổi, bổ sung một số quy định theo
hướng mở hơn nhằm tạo tính cạnh tranh trong cung cấp dịch vụ đại diện (phân
chia đại diện theo lĩnh vực; nới lỏng điều kiện được cấp Chứng chỉ hành nghề
đại diện tùy theo lĩnh vực); sửa đổi quy định về giám định theo hướng xác định
rõ phạm vi giữa giám định SHTT với giám định tư pháp về SHTT; làm rõ ý nghĩa
mang tính chứng cứ của kết luận giám định SHTT.
Chính sách 6: Nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền SHTT. Các quy
định liên quan đến bảo vệ quyền được sửa đổi nhằm bảo đảm cơ chế bảo vệ quyền
SHTT được hiệu quả hơn, trong đó đáng chú ý là quy định bổ sung thẩm quyền chủ
động áp dụng biện pháp kiểm soát tại biên giới nếu trong quá trình kiểm tra,
giám sát và kiểm soát cơ quan hải quan phát hiện căn cứ rõ ràng để nghi ngờ
hàng hóa xuất, nhập khẩu là hàng giả mạo SHTT.
Chính sách 7: Bảo đảm thi hành đầy đủ và nghiêm túc các cam kết quốc tế
của Việt Nam về bảo hộ SHTT trong quá trình hội nhập. Một số quy định sửa đổi,
bổ sung cần quan tâm là quy định liên quan đến biện pháp công nghệ bảo vệ quyền
và thông tin quản lý quyền để đảm bảo thực thi trong môi trường số; về quyền,
trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian trên môi trường mạng
Internet và mạng viễn thông; về bảo hộ nhãn hiệu âm thanh; về cơ chế bảo đảm
thông tin cho chủ bằng sáng chế thực thi quyền trong thủ tục cấp phép lưu hành
thị trường đối với dược phẩm; nghĩa vụ bảo hộ dữ liệu bí mật trong đơn xin cấp
phép nông hóa phẩm; cơ chế đền bù cho chủ sở hữu sáng chế vì sự chậm trễ trong
việc cấp phép lưu hành dược phẩm...
Bên cạnh đó, các quy định của Luật SHTT được sửa đổi, bổ sung
theo hướng mở, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân trong xác
lập và bảo hộ quyền SHTT, thúc đẩy mạnh mẽ hơn hoạt động nghiên cứu, đổi mới
sáng tạo, ứng dụng và khai thác tài sản trí tuệ của Việt Nam.
Bộ trưởng Bộ KH&CN
Huỳnh Thành Đạt cho biết, Luật SHTT được sửa đổi sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn hoạt
động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, ứng dụng và khai thác tài sản trí tuệ của
Việt Nam
Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt, sau khi Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT được Quốc hội thông qua, Bộ KH&CN sẽ
phối hợp với các cơ quan có liên quan triển khai một số hoạt động để phổ biến,
hướng dẫn thi hành Luật. Cụ thể là: Tuyên truyền, phổ biến về Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của Luật SHTT thông qua các phương tiện thông tin đại chúng,
các hội thảo, tọa đàm đến các nhóm chủ thể liên quan như cơ quan quản lý nhà
nước ở Trung ương và địa phương, các viện nghiên cứu, trường đại học, hiệp hội,
doanh nghiệp... Đồng thời thực hiện các thủ tục để xây dựng và trình cấp có
thẩm quyền ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật theo kế hoạch mà trước
mắt là việc sửa đổi một số nghị định của Chính phủ như Nghị định số
103/2006/NĐ-CP về sở hữu công nghiệp, Nghị định số 105/2006/NĐ-CP về quản lý
nhà nước và bảo vệ quyền SHTT...
Bộ KH&CN kỳ vọng rằng Luật SHTT sau khi được sửa đổi, bổ
sung sẽ mang lại những thay đổi tích cực hơn nữa, góp phần tạo động lực mạnh mẽ
để thúc đẩy các tổ chức, cá nhân sáng tạo, đầu tư nghiên cứu, phát triển, đẩy
mạnh chuyển giao công nghệ, thương mại hóa các đối tượng quyền SHTT, qua đó thu
hút thêm nhiều nguồn vốn đầu tư cho hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp nói
riêng và cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam nói chung.
Luật sửa đổi, bổ sung
một số điều của Luật SHTT sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2023.
Mai Hương (Nguồn: Cục thông tin Khoa học và Công nghệ)