Nấm Linh chi là một
loại thảo dược quý, có nhiều công dụng trong việc hỗ trợ điều hòa huyết áp,
tăng khả năng miễn dịch cho cơ thể, hỗ trợ giải độc và cải thiện bệnh viêm gan
mãn tính, xơ gan, thần kinh suy nhược lại cho thu nhập cao hơn so với trồng các
loại cây trồng khác.
Những năm gần đây, nhiều địa phương đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng,
chuyển giao khoa học kỹ thuật, phát triển nhiều mô hình mới mang lại hiệu quả
kinh tế cao. Trồng nấm Linh chi là một trong những mô hình mới, hiệu quả đang
được các xã ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đầu tư nhân rộng.
Dưới đây là những kiến thức về phương pháp kỹ thuật và kinh nghiệm trồng
nấm linh chi đỏ đạt năng suất cao đã được áp dụng tại một số địa phương, cụ thể
các bước như sau:
1. Thời vụ trồng :
- Thường bắt đầu cấy
giống và trồng từ tháng 1 đến tháng 10, vì sau tháng 10 lượng mưa nhiều ,độ ẩm
cao, dễ bị nhiễm bệnh và phát triển không đồng đều, đa số người trồng thường
ngưng trồng trong khoảng thời gian này cho đến sau tết .
- Có thể trồng nấm
linh chi 1 năm từ 3/đến 4 vụ trong 1 năm tùy theo từng chủng loại giống có thời
gian nuôi trồng 3 đến 4 tháng.Có loại nuôi trồng 6 tháng nhưng đa số hiện nay
chủ yếu trồng nấm linh chi đỏ thời gian từ 3 đến 4 tháng kể từ ngày cấy giống.
2. Nguyên Liệu:
- Sử dụng chủ yếu là mùn cưa từ các loại gỗ mềm không có chứa tinh dầu
độc tố như mùn cưa gỗ cao su, gỗ mít, bã mía, hoặc một số cây thuốc họ thân thảo,
nhưng đa số đều sử dụng nguyên liệu dồi dào không hạn chế mùn cưa cao su,
bã mía.
- Ngoài ra, bổ sung thêm nhiều phụ gia ,phối trộn thêm nhiều chất
dinh dưỡng, vi khoáng chất tự nhiên như; bột cám, bột ngô,MgSO4,vôi, CaCO3, sử
dụng nguồn nước phải sạch (nước sinh hoạt)
Phối trộn nguyên liệu
đồng nhất để chuẩn bị khâu ủ mạt cưa, ủ mạt cưa để lên men tỏa nhiệt làm phân
giải chất sơ và bay hơi các tinh dầu có trong mạt cưa giúp nguyên liệu có điều
kiện thấm nước, các vi khuẩn phân hủy làm diệt bớt mầm bệnh gây nhiễm bệnh có
trong nguyên liệu.
Nên sàn lượt các tạp
chất trong mạt cưa để dễ hấp thu nước và tránh bị rách bịch. Kiểm tra độ ẩm mạt
cưa theo kinh nghiệm cho thấy nguyên liệu thiếu nước sẽ tốt hơn nguyên liệu dư
nước sẽ gây yếm khí làm chết tơ nấm. Ủ phôi nấm nhanh trong vòng 6 giờ trở lên,không nên ủ thời gian
quá 30 ngày.
3 . Đóng bịch:
- Yêu cầu đóng bịch
phải thật chặt tay, không để lỏng sau cho khối lượng túi từ 1,2kg đến 1,5 kg,
trọng lượng phôi nấm phải đủ không nên quá dư hoặc quá thiếu. Mục đích đóng bịch
là không làm cho tơ chất bị đứt ,bị nhiễm bệnh do môi trường và khi di chuyển.
- Dùng que soi nấm để
tạo lỗ nông tiện khi cấy giống tránh làm cho tơ nấm bị va chạm. Sử dụng túi nilong có kích cỡ 19 đến 20 đóng mạt cưa xong tiến
hành làm cổ, dùng nút nhựa làm cổ sau đó nhét bông gòn vào miệng bịch không cho
thấm sau đó đem liền đi hấp thanh trùng.
4. Phương Pháp Thanh Trùng:
- Kỹ thuật hấp thanh
trùng rất quan trọng tiêu diệt toàn bộ các vi sinh vật có trong nguyên liệu.
Dùng phương pháp hấp cách thủy nhiệt độ 100 độ C thời gian hấp thanh trùng
trong vòng 12 tiếng. Qúa trình hấp thanh trùng thì nồi hấp phải đủ hơi nước
, đạt nhiệt độ cần thiết.Ngoài ra, có thể hấp thanh trùng nhanh 90 phút đến 120 phút bằng
nồi áp suất Autoclave , hấp ở nhiệt độ 119-126 độ C ( áp suất đạt 1,2đến 1,5
at). Sau khi hấp giảm nhiệt độ 50 độ C rồi mới cho bịch phôi giống ra
khỏi lò để tránh nhiệt độ cao dễ gây cháy bịch.
5 .Cấy Giống
- Cấy giống được xem là khâu quan trọng nhất vì khâu phân lập giống phải
thường xuyên nếu không giống nấm sẽ bị thoái hóa, dễ nhiễm bệnh, sụt giảm năng
xuất.
- Khử trùng tất cả từ phòng cấy giống và các dụng cụ để cấy giống,
phòng cấy giống phải chắn gió, không quá kín, bịch phôi giống sau khi hấp để
nguội là cấy ngay
- Dụng cụ cấy giống gồm
chai giống, que kẹp , đèn cồn, bàn cấy, cồn sát trùng tất cả phải thanh trùng để
nguội.
Cần lưu ý khi cấy giống;
Giống cấy phải đúng độ
tuổi , khi cấy không nên đưa kẹp đèn cồn vào lửa quá lâu để đốt. Trong quá trình cấy chai cấy giống luôn để nằm ngang, tốt nhất nên
sử dụng tủ cấy sẽ hạn chế bớt mầm bệnh từ không khí, khi nói chuyện, hơi thở.
Cấy giống có thể thực hiện theo 2 phương pháp sau
đây :
- Phương pháp 1: cấy giống linh chi trên que gỗ , cần tạo lỗ bịch phôi giống có đường kính
1,8-2 cm sâu 15-17 cm, lúc cấy cần đặt bịch nguyên liệu gần đèn cồn , gắp
từng que ở túi giống cấy vào túi nguyên liệu.
- Phương pháp 2: cấy giống linh chi
trên hạt, dùng que cấy kều nhẹ giống cho đều trên bề mặt bịch nguyên liệu
tránh dập nát giống, cho khoảng 10- 15 gam giống cho vào bịch nguyên liệu , cứ
mỗi bịch meo giống cấy được 40 -50 bịch nguyên liệu.
Sau khi cấy giống đậy
nút bông lại vận chuyển đến nhà ủ nấm, luôn vệ sinh sạch sẽ phòng ủ nấm.
6. Giai đoạn nuôi ủ
tơ
- Nhà nuôi ủ tơ phải
sạch sẽ thông thoáng để cung cấp oxy cho nấm giảm nhiệt độ,giảm độ ấm và tránh
nấm mốc phát triển.
- Độ ẩm nhà ủ phôi giống
khoảng 75%_ 85% nhiệt độ từ 200C đến 300C. Tránh ánh nắng
chiếu sáng , điều chỉnh ánh sáng yếu nhưng không quá tối ,nhà ủ phôi giống
không bị mưa dột, không để chung với nấm khô hoặc phôi nấm đang trồng, nên để một
nhà ủ riêng biệt. Nhà ủ tơ phải vệ sinh xịt thuốc diệt côn trùng và rắc vôi.
- Đặt phôi nấm lên kệ
đặt hoặc kệ treo , thời gian ủ phôi nấm không tưới nước, tránh di chuyển,thường
xuyên kiểm tra xem nấm bị mốc hay nhiễm bệnh thì loại bỏ khỏi nhà ủ.
Theo dõi quá trình
lan tơ nấm đến sợi nấm 1/2 đến 1/3 là tơ nấm bắt đầu hình thành quả thể, tháo bớt
một ít lớp bông ở cổ bịch phôi giống để nấm mọc ra không bị kẹt, sau đó ủ đến
khi tơ nấm phủ đều bịch sau khoảng 2 ngày mới tưới nước duy trì nhiệt độ 28 độ
C , độ ẩm 90% .
7. Giai đoạn chăm sóc và thu hái .
Qúa trình chăm sóc và thu hái thường áp dụng theo 2 phương pháp sau:
a. Phương pháp phủ đất:
Quan sát thấy sợi nấm
phát triển khoảng 3/4 bịch gỡ bỏ lớp bông mở miện túi , phủ lên bề mặt 1 lớp đất
mỏng khoảng 3cm. Sau khi phủ đất nấm linh đỏ cần phải chăm sóc cẩn thận, tưới
phun sương để cho đất ẩm, không nên tưới nhiều nước làm đất bị đọng nước dễ gây
nhiễm bệnh. Kể từ lúc phủ đất khoảng 7_10 ngày đầu cần điều chỉnh độ ẩm đạt 75%
đến 90% , mỗi ngày thường xuyên tưới nước lên nền đất
Cần duy trì độ ẩm từ
lúc quả thể nấm linh chi đỏ bắt đầu nhô lên khỏi lớp đất phủ cho đến thời kỳ
thu hái. Mỗi ngày tưới phun sương nhẹ khoảng 3 đến 4 lần tùy theo điều kiện thời
tiết, việc chăm sóc kéo dài đến thời điểm tai nấm bắt đầu sản sinh bào tử
thì ngưng tưới phun sương khoảng 10 ngày trước khi thu hái.
Phương pháp phủ đất
giúp nấm phát triển rất tốt tuy nhiên rất chiếm diện tích và dễ gây nhiễm bệnh
hơn nhiều,vì bịch phôi giống tiếp xúc trực tiếp với đất, nếu xử lý đất không kĩ
vẫn còn nhiều vi khuẩn gây bệnh.
b. Phương pháp không phủ đất
- Khoảng thời gian
25_ 30 ngày khi thấy sợi nấm ăn hết 3/4 bịch giống thì tiến hành rạch túi và tưới
nước, từ 7-10 ngày thường xuyên tưới nước trên nền nhà để duy trì độ ẩm từ 80%-
90% đạt được độ thông thoáng nhất định.
- Đa số các địa
phương thường áp dụng nuôi trồng theo phương pháp này, phương pháp này tiết kiệm
được diện tích nuôi trồng có thể đặt phôi nấm theo dạng dây treo, hoặc đặt trên
sàn nhà, nấm phát triển tốt nhất khi đặt bịch phôi giống trên kệ chữ A.
c. Thời kỳ thu hái
- Khi nấm bắt đầu sản
sinh bào tử nấm khoảng hơn 10 ngày sau đó thì thu hái, khi nấm vừa sản sinh lớp
bào tử thì ngưng tưới khoảng 10 ngày. Dùng dao cắt phần thân tai nấm sát gốc và sát khuẩn bằng vôi
sau đó tiếp tục nuôi trồng thêm 1 đợt cách chăm sóc như lúc ban đầu, tỉ lệ năng
xuất đợt 2 sẽ thấp hơn đợt 1. Cứ 3 kg nấm linh chi đỏ tươi
sau khi phơi thì sẽ thu được 1 kg khô, cứ 1000 bịch phôi giống sau khi phơi khô
cho khoảng 16 đến 20 kg tùy theo chất lượng phôi giống.
- Sau khi thu hái nấm
sẽ được phơi khô hoặc sấy khô. Nếu điều kiện thời tiết mưa nhiều thì phải dùng lò sấy nấm ở nhiệt
độ 35 độ C đến 400 độ C trong thời gian 1_ 4 tiếng khi nào thấy tai nấm khô cứng
là đã sấy xong. Tốt nhất nên phơi khô nấm linh chi đỏ dưới
ánh nắng tự nhiên khoảng 2 đến 3 ngày nắng ,chú ý nên phơi thật khô để khi bảo
quản tránh bị ẩm mốc, thời gian bảo quản lâu hơn.
8. Đóng gói sản phẩm
- Sau khi phơi khô nấm
linh chi đỏ được xử lý vi sinh , các vi khuẩn trước khi được đóng gói.
- Thời gian bảo
quản từ 1 -2 năm nếu đóng gói bằng túi ép chân không, quá trình dùng nấm
linh chi đỏ phải dùng tay thật khô để lấy nấm sau đó đậy kín bịch không để
cho không khí ẩm tràn vào.
Nguyễn
Hạnh